Himmlers hersens heten Heydrich
Het gebeurt me niet vaak, wat zeg ik het is me tot nu toe nooit eerder gebeurd, dat ik een boek met anderen wil delen nog voordat ik het heb uitgelezen. Dat moet dus wel een bijzonder boek zijn. Het is geschreven door Laurent Binet, een beginnende veertiger die er overrompelend mee debuteerde. De titel is: HhhH, Himmlers hersens heten Heydrich. Die uitdrukking is niet door de schrijver bedacht, maar werd in de Nazitijd door Duitsers zelf gebezigd om de verhouding tussen Heinrich Himmler en zijn rechterhand Reinhard Heydrich te karakteriseren. Besmuikt, zoals u zult begrijpen, want Heydrich was niet alleen machtig, hoogbegaafd, muzikaal en intellectueel verre superieur aan zijn op een gedegenereerde hamster lijkende chef, maar hij was ook volkomen meedogenloos. Een man met een grote toekomst in het Duizendjarig Derde Duitse Rijk.
Dat ik het boek nog niet uit heb, doet er niet zoveel toe, want ik weet toch al hoe het afloopt. Het gaat namelijk over de aanslag die op 27 mei 1942 een abrupt einde maakte aan de glanzende carrière van Reinhard Heydrich, rijksprotector van Bohemen en Moravië, voorzitter van de Wannsee Conferentie waar in een tijdsbestek van nauwelijks twee uren de Endlösung werd beklonken en chef van Adolf Eichmann, nadere introductie overbodig. De beul van Praag en het blonde beest (Heydrichs veelzeggende bijnamen) werd op die dag in mei door twee helden aangevallen toen hij in zijn Mercedes cabriolet op weg was naar de burcht waar hij resideerde. De aanvallers waren Jan Kubis en Jozef Gabcik, die speciaal voor de aanslag door een Halifax vliegtuig in het bezette gebied waren afgeworpen. Denkt u op de s van Kubis en op de c van Gabcik een leesteken in de vorm van een vliegend vogeltje (ik kan het op mijn toetsenbord niet vinden).
De mannen hadden maandenlang in Engeland getraind voor de actie waarmee de Tsjechoslowaakse regering in ballingschap het signaal wilde afgeven dat de bevolking van Tsjecho-Slowakije heel wat minder apathisch en onderworpen was dan Heydrich zo graag suggereerde. Om te laten zien dat hij het laatste restje Tsjechoslowaaks verzet had gebroken, verplaatste Heydrich zich graag zonder gewapend escorte door Praag en omgeving. Die arrogantie zou hem noodlottig worden.
Nu moet ik niet de fout maken om een historische beschrijving te geven van de aanslag en de gevolgen daarvan, die meer dan verschrikkelijk waren. Het gaat om dat boek, om de manier waarop het geschreven is. Bedrieglijk achteloos, zou ik zeggen. Alsof Laurent Binet tijdens het schrijven allerlei feiten en feitjes opduikt. Een verwonderd kind dat in een duizelingwekkende geschiedenis terecht is gekomen. Niets is minder waar. Laurent Binet heeft zich tien jaar lang "maniakaal" (zijn eigen omschrijving) in het onderwerp verdiept. Het is de stijl waarin hij zijn puzzel legt die het boek zo bijzonder maakt. Zelf zei hij er over dat hij de beschrijving van zijn onderwerp met een soort 'making of' heeft gecombineerd. En dat heeft tot een meesterwerk geleid. Hoe bijna pietluttig zorgvuldig hij met zijn documentatie omgaat, blijkt uit fragmenten zoals dat over de kleur van de Mercedes waarin Heydrich zich liet rondrijden (zwart of groen?). Binet maakt er een heel punt van en dat geeft het boek precies de dimensie die het boven de standaard uit tilt.
Ik wil het u van harte aanbevelen. Zelf heb ik het bij Selexyz gekocht. Met een korting van vijf euro. Maar nog voor ik het uit heb, kan ik u melden dat het ook zonder die reductie de aankoopprijs dubbel en dwars waard is.